Vrouwenvoetbal en WK goud

http://www.atriaontmoet.nl/blog/vrouwenvoetbal-en-wk-goud: Het zal u niet ontgaan zijn: het op één na grootste sportevenement ter wereld is aan de gang, het wereldkampioenschap voetbal voor mannen. Het is een bij vlagen leuk en verrassend toernooi, daar in Brazilië, waarbij grote voetballanden als Italië, Spanje en Engeland al na één ronde naar huis konden. Terwijl de Engelse mannen afgingen tegen Costa Rica, speelde dezelfde dag het Engelse vrouwenteam in en tegen Oekraïne en behaalde een zwaarbevochten zege: 2-1. Om hiervan verslag te vinden, moest men de precieze zoekwoorden googlen en dan diende zich een klein berichtje in The Guardian aan. De abominabele prestatie van de mannen was blijkbaar belangrijker dan de mooie prestatie van de vrouwen, terwijl de vrouwen toch een belangrijke drie punten hadden gehaald in de kwalificatiestrijd voor het WK 2015 in Canada. Ach, we kennen het: het Nederlandse vrouwenhockeyteam werd een paar weken geleden met ijzersterk en prachtig spel wereldkampioen, terwijl de mannen met maar liefst 6-1 werden afgedroogd in de finale tegen Australië. Niettemin bepaalde deze wanprestatie de krantenpagina’s. En dat terwijl van de 241.202 leden van de hockeybond 65% vrouw is. Dan was er, luttele weken eerder, gelukkig meer media-aandacht voor een andere belangrijke gebeurtenis in de strijd om gelijkheid in het Engelse voetbal. FA baas en Premier League directeur Richard Scudamore werd door zijn persoonlijke assistente op het matje geroepen na sekstische uitlatingen in een mailwisseling met een advocatenvriendje. Zij deed dit via de media, nadat de FA haar klachten in de doofpot had trachten te stoppen. Deze uitlatingen, uiteenlopend van pornotaal tot de opmerkingen dat vrouwen ‘irrationele wezens’ zijn, zijn volgens de FA ‘privé’ en dus niet in strijd met zijn publieke functie, waartoe overigens ook de promotie van vrouwenvoetbal behoort en het ondersteunen van de ‘Kick it out’ campagne tegen seksisme en racisme in het voetbal. Voor deze taak ontvangt Scudamore overigens 1.8 miljoen pond per jaar. Velen, ook bobo’s, keerden zich tegen Scudamore en zijn uitlatingen, die ‘een belediging zijn voor alle vrouwen’, volgens nationale doelvrouwe Rachel Brown-Finnis. De FA en Premier League sponsor Barclays hulden zich echter in stilzwijgen en maatregelen werden niet genomen. Hier spreekt natuurlijk de macht van het geld: Scudamore heeft van de Premier League de commercieel meest waardevolle sportcompetitie ter wereld gemaakt, dus men houdt hem graag aan boord. Zijn personal assistant zit ondertussen werkloos thuis. Iris Marion Young zei het al: het recht op free speech is een prachtig idee, maar het is verkeerd te denken het niet ook misbruikt kan worden door mannen aan de macht om vrouwen in ondergeschikte posities de mond te snoeren. In ondemocratische structuren zijn alleen de machtigen vrij. De FA-affaire bracht wel aan het licht dat de organisatie en het bestuur van sport veel en veel vrouwvriendelijker moeten worden, willen sportvrouwen ooit de erkenning, laat staan autoriteit, krijgen die ze verdienen. Hoe zit dit eigenlijk in Nederland? De KNVB had tot voor kort een manager Vrouwenvoetbal. Werd die eerst wel erg part-time ingevuld door de voormalige penningmeester, vorig jaar nam tot veler opluchting Clémence Ross het roer over. Dat avontuur was helaas een kort leven beschoren. Ze inventariseerde de animo bij de BeNe League clubs (de gecombineerde topleague voor Nederlandse en Belgische clubs) om in dezelfde opzet door te gaan, maakte de beslissing bekend dat de BeNe League ook de komende jaren blijft bestaan en ging er toen ineens vandoor. Ze blijft zich nog wel inzetten voor het EK bid – hopelijk haalt de KNVB het EK 2017 voor vrouwen naar Nederland. Als we daar een goede prestatie willen neerzetten, moet er echter meer gebeuren dan als thuisland deelnemen. Er moet, daar zijn we weer, geld in het vrouwenvoetbal gepompt worden, te beginnen in de BeNe League. Wat gaat de KNVB, nu Clémence Ross weg is, doen? Stelt het een gedreven, voltijds manager aan, die Nederland, dat op basis van participatiecijfers vijfde van de wereld zou moeten zijn maar net als bij de mannen 14e staat op de Fifa-ranglijst, naar de wereldtop brengt? Als het niet nu gebeurt, dan verliezen we een beslissende slag. Want al heeft de FA Scudamore niet ontslagen, en heeft ze zich ook teruggetrokken voor het WK 2019-bid, ze investeert de komende jaren wèl 15 miljoen pond in het vrouwenvoetbal. Terwijl Engeland zich inmiddels ook in het vrouwenvoetbal dus opwerkt tot een leidende factor, is Nederland onbetwist een opleidingsland voor de sterke competities in onze buurlanden Scandinavië, Duitsland en Engeland. Het Nederlands elftal bestaat daardoor voor het overgrote deel uit speelsters die niet meer in Nederland spelen en de topscoorster van de afgelopen BeNe League, met maar liefst 37 doelpunten, Vivianne Miedema is, ondanks haar jonge leeftijd van 17 jaar, net door SC Heerenveen verkocht aan Bayern München (ja inderdaad, waar Arjen Robben ook speelt). De prangende vraag is dus: proberen we het spoor van de Nederlandse hockeyvrouwen te volgen naar de wereldtop of imiteren we de Nederlandse mannenvoetballers en hopen we vruchteloos tot in de lengte van jaren op WK-goud? Deze blog is geschreven door Dr. Martine Prange (Institute for Philosophy, Leiden University). Zij leidt twee onderzoeksprojecten naar meiden- en vrouwenvoetbal in Nederland. Atria is een van partners binnen het onderzoek 'Meisjes, voetbal! Een pps-gestuurd onderzoek naar de impact en impactmeting van voetbal op de sociale ontwikkeling van meiden'. Dit is de eerste blog in onze nieuwe blogreeks 'Vrouw en Sport'.

Onzinnig gespeculeer over voetbal en geweld

Er is de afgelopen weken, naar aanleiding van de dood van grensrechter Richard Nieuwenhuizen tijdens een B-junioren jongensvoetbalwedstrijd van SC Buitenboys tegen Nieuw Sloten in Almere, veel gespeculeerd over het gewelddadige karakter van voetballers, voetballende Marokkanen in het bijzonder, en van het voetbalspel zelf. Wat in veel ‘analyses’ opviel, was het gebrek aan wetenschappelijke grond. Geert Wilders maakte het op zijn kenmerkende wijze weer het bontst door opnieuw een oordeel te vellen, dat hij, zeker als politicus, zou moeten overlaten aan de rechterlijke macht. Hij heeft de verdachten al schuldig verklaard nog voordat ze zijn aangeklaagd en hij benoemt ook de oorzaak voor hun gewelddadige daad: Marokkanen zijn in het algemeen gewelddadig, dat zit nu eenmaal in hun cultuur, zo beweerde hij zonder blikken of blozen. Deze cultuur, voegde hij eraan toe, is racistisch, want anti-Nederlands. De moord op Richard Nieuwenhuizen was dus racistisch, concludeerde Wilders op basis van een syllogisme, dat opnieuw bewees dat de geldigheid van een redenering geen enkel verband houdt met de waarheidswaarde van de inhoud van de proposities en conclusie. Ik weet niet of het Anti-Racisme Comité en de Nederlandse Orde van Advocaten zitten te slapen of gewoon collectief hebben besloten niet meer op Wilders te reageren. Het Nederlandse volk weet nog niet waarvoor de verdachten worden aangeklaagd, maar moord lijkt me onwaarschijnlijk. Hooguit doodslag, maar waarschijnlijker lijkt geweld met de dood tot gevolg. Het zal nog een hele kluif worden om medisch en juridisch aan te tonen dat de dood van Richard Nieuwenhuizen een direct gevolg is geweest van de klappen die hij opliep enkele uren eerder langs het voetbalveld. Opvallend is tevens dat bijna geen enkel medium rekening houdt met het feit dat de verdachten, op één volwassen man na, kinderen zijn. Alle verdachten hebben recht op bescherming, en kinderen helemaal. De democratische staatsvorm respecteren betekent de scheiding der machten, zonder welke de democratie niet kan bestaan, respecteren. Gelukkig hebben wij mensen met verstand, rechtsprekers, die de daad en de omstandigheden waaronder en waardoor deze plaatsvond, zorgvuldig zullen analyseren, interpreteren en beoordelen. Hierbij maken ze niet voor niets gebruik van wetenschappelijk bewijs. Wij, het volk, Geert Wilders incluis, mogen wel een mening hebben, maar we dienen te beseffen dat die niet meer is dan speculatief. Wilders, en anderen, verkondigen hun mening echter alsof het de waarheid betreft. Kritisch zou Wilders juist zijn als hij meer zorgvuldigheid zou betrachten in het vormen van een oordeel. Wilders mag zich graag beroepen op de waarden van de Verlichting. Desondanks houdt hij zich maar niet aan de wetten van de kritiek, opgesteld door Kant, de leidende Duitse Verlichtingsfilosoof. De eerste wet daarvan houdt in: denk kritisch opdat we een einde kunnen maken aan gespeculeer en een oordeel kunnen vormen op basis van de juiste principes en kennis. Oftewel: houdt op met het uitkramen van speculatieve onzin; maak eerst je redeneringen en principes eens in orde. De filosoof Coen Simon maakte zich in NRC Handelsblad ook aan gespeculeer schuldig, al leidde dit bij hem tot een lief stukje over de waarde van het spel, journalistiek verantwoord ingeleid met een gezellige anekdote over het Romantische Siena waar hij op huwelijksreis met zijn vrouw van die vrolijke supporters tegenkwam (inclusief typisch Italiaanse mama), die geheel geen politiebegeleiding nodig hadden bij het vieren van de overwinning van voetbalclub Siena op AC Milan. Simon onthoudt zich, verstandig, van een oordeel over de zaak zelf en betoogt daarentegen dat een dergelijke uitwas het gevolg is van de commerciële pervertering van het voetbal, dat het spel verpest. Hij voert geen enkele sociologische studie naar het voetbal aan en legt ook niet uit hoe de commercialisering van het profvoetbal leidt tot geweld op de amateurvelden. Simon gebruikt de verdrietige dood van een scheidsrechter om één van zijn stokpaardjes van stal te halen (‘mens en cultuur hebben nood aan spel’ – een stokpaardje dat ik overigens met hem, Johan Huizinga en Friedrich Schiller deel), maar helaas raakt de redering ‘geweld in het voetbal is het gevolg van de commercialisering die heeft geleid tot verontachtzaming van het spelkarakter’ in dit geval kant nog wal. Plato waarschuwde reeds voor de perverterende effecten van geld en macht, maar ik verwacht niet dat een rechter in de strafzaak straks de daders strafvermindering geeft, omdat jongens die voetballen bij Nieuw Sloten nu eenmaal geperverteerd zijn door het feit dat Siem de Jong c.s. een miljoen per jaar verdienen. Simon stelt het voetbal in een eenzijdig slecht daglicht, alsof er niet wekelijks tienduizenden amateurwedstrijden worden gespeeld door de meer dan 2 miljoen leden van de KNVB en vele wedstrijdjes op straat en schoolpleinen, waar het in bijna alle gevallen wèl goed gaat. De vraag is of het gewelddadige incident dat heeft geleid tot de dood van Richard Nieuwenhuizen inderdaad een incident is of inherent is aan voetbal. Als filosofen zouden we geneigd moeten zijn te zeggen: beide. Geweld zit in de mens; meestal weten we ons te beheersen, maar soms verliezen we ons verstand en schelden we of timmeren we erop los. Daarom hebben we recht en wet: om ons te bestraffen als dat gebeurt. Laat het recht dus nu zijn loop hebben. En verder helpen spel, sport en kunst ons bij het kanaliseren en sublimeren van onze (fraaie en minder fraaie) emoties en neigingen en deze om te zetten in prestaties en plezier. Uitwassen zijn niet te voorkomen en het is aan goed onderbouwde (d.w.z. filosofisch onderbouwde) empirische (sociologische, psychologische) studies om onderzoek te doen naar de menselijke neiging tot en behoefte aan geweld, het voorkomen (in beide zinnen van het woord) van incidenteel dan wel structureel geweld in sport en samenleving en algemener naar de maatschappelijke impact van sport. Om zo een einde te maken aan onzinnig gespeculeer. Overigens heeft voetbalclub AC Siena afgelopen oktober 6 punten in mindering gekregen voor het fixen van wedstrijden. Degradatie uit de Serie A dreigt. De toekomst van de club is onzeker temeer daar de clubsponsor, de 540-jaar oude bank Banca Monte dei Paschi di Siena, diep in de schulden zit. Dat geld de mens, en dus ook de sport, helpt, maar ook kan perverteren, is geen nieuws. Maar dat betekent niet dat het leidt tot jongens die een grensrechter mishandelen met de dood als gevolg, net zomin als hun etniciteit of culturele achtergrond daarvan de directe oorzaak is.

Follow Me: https://twitter.com/MartySPr

Waarom het EK voor Nederland mislukte

Een gebrek aan opofferingsgezindheid: Waarom het fout ging met het Nederlands elftal 3 wedstrijden, 0 punten. Slechts 2 doelpunten voor en maar liefst 5 tegen. Wat is er aan de hand met het Nederlands elftal? Wat ging er fout en waarom? Je kunt beter vragen: wat ging er goed, want alles ging fout. Rafael van der Vaart en Wesley Sneijder riepen na de laatste verloren wedstrijd tegen Portugal dat het op de één of andere manier niet loopt en dat elke speler héél goed bij zichzelf te rade moet gaan en in de spiegel moet kijken. Dat is alvast een goed idee, want daar ging in elk geval ook iets fout. Van der Wiel verklaarde na deze wedstrijd dat zijn sterke punten niet worden benut door het elftal, dat hij niet wordt aangespeeld als hij vrij staat. Los van het feit dat Robben hem vaak genoeg aanspeelde, met name in de wedstrijd tegen de Denen (er was immers niemand anders in de buurt, want Van Bommel weigerde de middenlijn te verlaten), heeft Van der Wiel weinig recht van spreken zolang zijn directe tegenstander (Christiano Ronaldo) twee keer scoort (en nog twee keer had kunnen scoren) en zo persoonlijk de Nederlandse uitschakeling bezegelde. Indirect geeft Van der Wiel aan dat verdedigen niet zijn sterke punt is en de vraag is of hij nog wel onze vaste rechtsback moet zijn. Ik ben gek op Van der Wiel, maar bij velen heeft hij een stuk minder krediet. Van Rhijn (de nieuwe Rijkaard; zelden zo'n prachtige en talentvolle verdediger gezien) en Leerdam komen eraan. In de Televaag las ik dat supporters die de moeite hadden genomen naar Krakau af re reizen, onfatsoenlijk waren behandeld door Nigel de Jong, Khalid Boularouz en Gregory van der Wiel. Ook wenst Nigel de Jong niet zijn excuus te maken aan het Nederlandse volk, want 'we hebben ons best gedaan'. Dat is echter precies de vraag die wij ons stellen. Als spelers elkaar (en de trainer) voor rotte vis uitschelden in plaats van de rijen te sluiten, kun je dan ècht zonder met de ogen te knipperen beweren dat je je best hebt gedaan? De knvb toont helaas precies dezelfde arrogantie als het NL elftal en zijn 26 begeleiders. De trainingen waren besloten - ondanks dat in de wedstrijden geen enkele corner of vrije trap getuigde van zinvolle tactische trainingen -en de knvb verlengde het contract van Van Marwijk met vier jaar, een half jaar vóór aanvang van het EK. Gregory van der Wiel (weer hij) was onbeschoft tegen de pers en Van Marwijk was dat, naar mijn mening, ook, en wel bij elke persconferentie. Als bondscoach hoor je je minachting voor de voetbalkennis van de pers te onderdrukken met behulp van nietszeggende beleefdheidsfrases. Maar wat doet Van Marwijk? Die is chagrijnig, lacht de pers en het Nederlandse volk uit, omdat we discussiëren over de positie van Huntelaar en stelt vervolgens doodleuk, stoïcijns en eigenwijs wederom de duizelingwekkend ijverige maar even inefficiënte Affelay op. Het Nederlandse volk wist het denk ik echt beter: 75% wilde Huntelaar in de spits, Narsingh op rechts, Robben op links en Van Persie en Sneijder centraal erachter met De Jong in de punt naar achter. 4-3-3 dus. Ik zou ipv Narsingh Kuyt hebben opgesteld, want de conditie van het NL elftal was bedroevend, en Kuyt levert in elk geval wel 90 minuten arbeid, waar de rest telkens al na 20 minuten naar adem liep te happen. Of de voorkeursvoorhoede zou hebben gewerkt, zullen we echter nooit weten, want de man van stavast weigerde de wetten van de voetballogica te volgen. Niet alleen zijn spelers, vooral ook Van Marwijk ging aan een te groot ego te gronde. Sinds 'wij' WK finalist zijn geweest, heeft de bondscoach ons er vaak genoeg aan herinnerd hoe geweldig hij dat toch gedaan had, en dat wij, die allemaal maar weinig genoten hadden van het Nederlandse spel, er niets van begrepen. Feit is dat wij ons toen al schaamden voor het keiharde spel van het trio De Jong, Van Bommel en Heitinga, en de functionaliteit van de Oranje machine alleen opgesierd werd door Sneijder, die, net verliefd op Yolanthe, al wat hij aanraakte in goud veranderde (behalve in de finale). Bovendien hadden we toen nog Van Bronckhorst, een goede aanvoerder en scorende linksback met de energie van Kuyt, die toen trouwens nog linksbuiten speelde. Dat waren in elk geval twee spelers die balans, energie, verdedigende kracht èn scorend vermogen brachten. Ook deed Van Marwijk iets minder opzichtig aan vriendjespolitiek, in die tijd, wellicht in balans gehouden door de Ajax-factor in zijn begeleidingsteam in de persoon van Frank de Boer.  Een goede bondscoach stimuleert de kritische geesten van zijn spelers, maar voorkomt groepjesvorming door boven alle partijen te staan. Van Marwijk had zijn geloofwaardigheid bij een deel van zijn spelersgroep verspeeld door twee jongens die internationaal nog nauwelijks iets bewezen hebben op de linkerkant te laten spelen, ten koste van gelouwerde èn immer loyale spelers; Kuyt en Huntelaar hebben immers het NL elftal nog nooit in de steek gelaten, in tegenstelling tot Van Bommel (die bedankte toen Van Basten zijn verdedigende capaciteiten en omschakeling in twijfel trok; naar nu blijkt was dat niet onterecht) en Afellay, die tegen de Denen en de Duitsers al binnen 20 minuten uit zijn positie begon te spelen en daarmee, naar mijn mening, de eerste fout maakte die twee keer leidde tot een kettingreactie van fouten en de 0-1. Afellay denkt, net als Van Persie, Robben, Sneijder, Van der Vaart, Huntelaar en Van der Wiel dat zij het team over het dode punt moeten helpen door te scoren. Hij weigert, net als Van Persie, opzichtig om Huntelaar aan te spelen. Huntelaar, die net zo faalde als elke andere speler van het NL elftal, zat niet lekker in zijn vel. Hij was, met Sneijder op links, Van Persie in zijn rug en Robben op rechts, volstrekt kansloos; geen aanvoer vanaf de achterlijn, en ook geen steekbal door het midden, of een 1-2. Het leek wel alsof Van Marwijk de laatste wedstrijd aangreep om te doen alsof hij luisterde naar de roep van Cruijff, de pers en het volk om meer aanvallend voetbal, maar door de poppetjes verkeerd neer te zetten tegelijk ons ongelijk wilde bewijzen. Wilde hij eigenlijk wel winnen van Portugal? Het feit dat zo'n vraag al in mij (en met mij vele anderen) opkomt, geeft al aan dat wij Van Marwijk niet vertrouwen. Hij saboteerde het totaalvoetbal door Kuyt, Narsingh en Huntelaar niet of nauwelijks of verkeerd te gebruiken. Maar eigenlijk begon dat al met zijn merkwaardige selectiebeleid. Emanuelson, Anita, Kuyt: dat zijn spelers die gemaakt zijn voor het totaalvoetbal, sterk al ze zijn in de omschakeling. Maher is een wonderkind van de Hollandse school. Demy de Zeeuw, Braafheid, Elia - blijkbaar niet goed genoeg meer, nu we Strootman, Willems en de fysiek onklare Affelay hadden. Van Rhijn, de nieuwe Rijkaard, werd niet eens opgeroepen voor een stage. Waar is Rijkaard eigenlijk? Misschien wil hij Van Marwijk opvolgen, het team verjongen en ons door de WK kwalificatie loodsen? De wedstrijden tegen België en Turkije komen eraan!

Noreena Hertz Coop-Kapitalisme

Coöp-kapitalisme of nationalisme? Respons op Noreena Hertz’ essay ‘Voorbij het Gucci-kapitalisme’

Zelden kom je zo’n bevlogen mate van idealisme tegen als in het essay ‘Voorbij het Gucci-kapitalisme’ van Noreena Hertz (Volkskrant 21 februari jl.). Het is dit soort idealisme dat sinds de jaren ’80 door zelf-benoemde realisten (zij die dachten dat er maar één waarde was, en dat was de waarde van de markt) smalend als ‘naïef’ wordt bestempeld. Alleen al daarom is Hertz’ pleidooi voor een ‘coöp-kapitalisme’ moedig. Wat is ‘coöp-kapitalisme’? Het coöp-kapitalisme volgens Hertz is een sociale vorm van kapitalisme, waarin de overheid een controlerende en sturende rol speelt bij het in toom houden van bedrijven. Deze worden gezien als een soort monsters die gedisciplineerd moeten worden tot krachten die samen met burgers en overheid werken aan een betere wereld. Hoe ziet die betere wereld eruit? Heel expliciet is Hertz niet in haar beschrijving ervan. Het lijkt haar er in elk geval om te gaan dat er een globalistische samenleving wordt gecreëerd op basis van ‘echte waarden’, en die waarden lijken vooral uit ‘solidariteit’ en ‘milieubewustzijn’ te bestaan. De huidige crisis kan volgens Hertz worden aangewend door burgers en politiek om bedrijven te dwingen eindelijk naar deze waarden te gaan werken (overigens, al in de jaren ’80 en ’90 hebben bedrijven zichzelf het ‘groen’ - The Body Shop - en ‘multiculti’ – Benetton - embleem opgeplakt om de waarden winst, solidariteit en milieubewustzijn te verenigen).
Hertz zweeft tussen de hoop en de overtuiging dat een dergelijke coöp-kapitalistische samenleving zal oprijzen uit het ‘wrak’ van de huidige mondiale crisis. Tegelijk is het coöp-kapitalisme haar missie: ze stelt het coöp-kapitalisme voor als een geweldige kans en alternatief voor het ‘Gucci’ kapitalisme, waarvan wij ons nu dankzij de mondiale crisis eindelijk kunnen verlossen. Zij roept burgers en politici op om zich achter haar plan te scharen en ‘niet meer [te] gaan winkelen bij Gucci, maar bij de coöp’. Waarop baseert ze haar hoop en missie?
Hertz ziet hoopvolle tekenen in het vrijwillige, Britse breiwerk van maar liefst 800.000 babymutjes voor ontwikkelingslanden (je vraagt je af of men in die veelal erg zonnige landen nu juist op wollen babymutsjes zit te wachten) en Japanners die minder uren gaan werken (wat met het algemeen hoge, onbetaalde aantal overwerkuren daar overigens misschien minder met oprechte solidariteit dan met individuele behoefte aan meer vrije tijd en natuurlijk ook overheidsdwang te maken heeft). Kortom, ‘solidariteit’ is er, het is nu aan overheid en bedrijfsleven om die te implementeren, volgens Hertz.
Maar die burger? Veel burgers zijn door de kredietcritsis hun baan kwijt of staan op het punt hun baan te verliezen. Creëert dat solidariteit? Het is niet alleen cliché maar ook goed om in deze tijd te wijzen op de jaren ’30, de tijd van de vorige mondiale crisis. Die tijd was een voedingsbodem voor nationalistische xenofobie, die de weg vrijmaakte voor Hitlers banenplan (Volkswagen, wegen en wapens). Met dit economische reddingsplan kreeg hij een huiveringwekkend groot gedeelte van de Duitse bevolking achter zich om vervolgens op democratische wijze de volmacht te krijgen om zijn vernietigende dictatuur te ontplooien. Wij weten allemaal waartoe dit geleid heeft. Met andere woorden, vergeet Hertz niet een stap? Ligt die overgang van ‘Gucci’ (kwaad) naar ‘coöp’ (goed) kapitalisme zo simpel als zij het voorstelt?
Dezelfde krant, maar dan de voorpagina: ‘Wilders in trek bij hoger opgeleide kiezer’. Ook nu zie je, in Nederland en andere Europese landen, net als in de jaren ’30, de nationalistische xenofobie aan kracht winnen bij de middeninkomens en zelfs hogere inkomens. Studerende jongeren aan de HBO (16%; aan de universiteit staat de PVV maar op 2%) zeggen op Wilders te stemmen, volgens TNS Nipo onderzoek. Wilders heeft blijkbaar met zijn kluchtige spelletje ‘Engeland varen’ indruk gemaakt als ‘martelaar van het vrije woord’. HBO-jongeren voelen zich, beweren ze, de mond gesnoerd door de islam. Ik vraag me trouwens af waarom. Zitten die jongeren op religieuze scholen met Islamitische leraren die geen weerwoord dulden? Of zitten die jongeren op scholen waarin in de scheikunde lokalen klonen van Mohammed B. worden vervaardigd? Wat willen die jongeren zo graag zeggen dat ze nu blijkbaar niet mogen van hun Islamitische medemens op straffe van, ja van wat eigenlijk?
Deze jongeren lijken helaas niet in te zien dat Wilders het recht opeist anderen de vrijheid van godsdienst en spreken (beide zijn fundamenteel democratische rechten) te ontzeggen en dat dit lid van een democratisch parlement vooral populair is wegens een hoogst ondemocratische en tegenstrijdige gedachte. ‘Vrij spreken’ betekent, Kant zei het al, dat je als burger kritiek mag uiten op religieuze en politieke autoriteiten, zonder daarvoor meteen in het gevang te worden gegooid. Die kritiek moet echter wel goed gefundeerd zijn, anders is het misbruik en geen juist gebruik van de ‘publieke rede’, zoals hij het noemde. Er zijn, kortom, grenzen aan het vrije spreken. Het proces dat Spong heeft aangespannen tegen Wilders gaat dit hopelijk duidelijk maken aan de jongeren. Die duidelijkheid is nodig ook, zodat de regering een juridisch middel in handen krijgt om de educatie van het vrije woord, te beginnen op HBO’s, op te baseren. Misschien kan ze de jongeren leren dat ze een rechtszaak kunnen beginnen tegen iedereen (Islamiet of niet) die hen in hun vrijheid van spreken belemmert.
Wat heeft dit te maken met het betoog van Hertz?
Duidelijkheid en educatie over wat ‘vrij spreken’ inhoudt is nodig om de huidige groei van xenofobisch nationalisme en anti-Islamisme (onder het mom van het mooie ideaal van ‘het vrije woord verdedigen’) tegen te gaan. Zolang deze zaak niet onder controle is, kan Hertz alleen maar dromen van de solidariteit die het coöp-kapitalisme nodig heeft.
Ik hoop, uiteindelijk, dat Hertz gelijk heeft. Het coöp-kapitalisme is een aantrekkelijk alternatief voor het ‘Gucci-kapitalisme’ en de huidige crisis lijkt inderdaad de kans in zich te dragen voor een massale ‘bekering’ tot een solidaire, sociale vorm van kapitalisme. Maar het kan ook een andere kant opgaan, en die tekenen zijn ook aanwezig, maar Hertz sluit daarvoor haar ogen. Zijn de breiende vrijwilligers ook zo solidair met de mensen uit ontwikkelingslanden die bij hen in de straat wonen, hun kantoren schoonmaken en belasting betalen aan hun overheid?
Onze huidige overheid probeert al jaren een antwoord te vinden op toenemend xenofobisch nationalisme en anti-Islamisme. Tot nu toe heeft dat vooral het effect gehad dat ‘links’ idealisme steeds rechtser en zogenaamd ‘realistischer’ werd. Niet cultureel pluralisme, handhaving van de eigen cultuur, en twee nationaliteiten staan als doelen op het programma voor toekomstig PvdA-beleid, maar ‘nieuwe Nederlanders’ (die eigenlijk gewoon Nederlanders zijn, maar de PvdA blijft ze blijkbaar graag als ‘niet van ons’ zien) moeten zich steeds meer aanpassen. In feite gaan traditioneel linkse partijen dus mee in het rechtse gebral over ‘het dreigend Islamitisch gevaar’. Daarbij heeft de PVV nog een ander ‘nationalisme’ op haar programma: precies het anti-Europese, anti-globale economisch protectionisme dat Hertz wil bestrijden. Gaan de PvdA en andere partijen in de toekomst ook die kant van economische xenofobie op, gedreven door machteloze hoop om stemmen van Wilders (terug) te winnen?
Mijn vraag aan Hertz is, hoe solidariteit, kernwaarde van het coöp-kapitalisme, onder burgers bevorderd kan worden, terwijl de tendens om ‘nieuwe Nederlanders’ de schuld te geven van werkloosheid en sociale beperkingen, groeiende is en de huidige Nederlandse overheid vooralsnog hulpeloos toekijkt bij het media-spektakel rond Wilders? Mijns inziens vormen deze groeiende xenofobie onder jongeren en de machteloosheid van de politiek een tegenbewijs tegen haar ‘bewijs’, zoals ze het zelf noemt, dat de voorwaarden voor het coöp-kapitalisme er zijn. Er zijn ook tekenen van voorwaarden voor een radicaal andere koers – in elk geval in Nederland. Daar moet een oplossing voor gevonden worden alvorens we kunnen denken aan coöp-kapitalisme als reële optie en niet als alleen maar een heerlijke droom.

Februari 2009

Geert Wilders in Berlijn

Wilders heeft afgelopen zaterdag in Berlijn gesproken. Er valt wat af te dingen op zijn opvatting dat er weliswaar gematigde moslims zijn, maar dat de Islam 'nooit gematigd zal worden en helaas globale ambities heeft'.Wilders blijft erbij dat er uiteindelijk maar 1 Islam is, net als extremistische Islamisten. Maar deze gedachte is eenvoudig te weerleggen. Net als er niet 1 Christendom is, is er niet 1 Islam. Dat er Soennieten en Shiiten c.q. Alavieten zijn, is maar 1 bewijs hiervan.
Wat mij vokstrekt in het verkeerde keelgat schoot, is Wilders' opmerking dat 'een Duitsland vol moskeeën en gesluierde vrouwen' niet 'het Duitsland van Goethe, Heine en Schiller is'. Als Goethe, Heine en Schiller het voor het zeggen zouden kunnen hebben, zouden zij, in plaats van op de banken gaan staan van enthousiasme zoals veel van de aanwezigen, bij deze opmerking eenstemmig 'boe' hebben geroepen. Met Goethe, Schiller en Heine noemde Wilders nota bene drie van de grootste kosmopolitische geesten die Duitsland ooit gekend heeft! Had Wilders ook maar enige politieke teksten van deze mannen gelezen, dan zou hij hebben begrepen dat een multicultureel Duitsland met religieus pluralisme meer in het straatje van deze heren paste dan een Duitsland met een nationale trots en identiteit, die zich afsluit van een groot deel, namelijk het niet-Westerse deel, van de wereld. Heine was natuurlijk degene die zei, 'waar boeken verbrand worden, zullen mensen verbrand worden'. Voor 'verbrand' mag men van Heine ongetwijfeld ook 'verboden', 'gecensureerd' en 'onderdrukt' lezen. De literaire prestaties van Goethe, de bedenker van de term 'wereldliteratuur', zijn voor een groot deel te danken aan zijn niet-aflatende pogingen andere talen, vormen en stijlen te integreren. Dit geldt bij uitstek, maar niet alleen, voor zijn West-östlicher Divan, een werk waarin Goethe het Duits poogde te verrijken met Islamitische dichtvormen. DAT is wat hij bedoelde met wereldliteratuur: literatuur als product van interculturaliteit. Contra een monolithische Duitse kunst en cultuur dus. Overigens was Goethe ook degene die meende dat het afschuwelijk is om 'getolereerd' te worden. Voor hem moest tolerantie veel verder gaan, net als voor Voltaire. Voor hen betekent ware tolerantie dat men in zijn anders-zijn en met zijn andere morele opvattingen voluit geaccepteerd wordt en vrij is om zijn gedachten uit te spreken, met respect van anderen. Goethe voegde eraan toe dat hij liever werd gehaat dan getolereerd. En waarschijnlijk zou hij ook liever worden gehaat dan misbruikt door Wilders. Schiller bewonderde zijn vriend Goethe om veel zaken, maar niet in de laatste plaats om zijn 'dynamisch interculturalisme'. Schiller, Goethe en Heine waren mannen die andere culturen niet zomaar tolereerden, maar er werkelijk voor open stonden. In hun geval betekende dat dat zij er ook graag door beïnvloed werden, omdat zij immer bezig waren zich 'het vreemde eigen te maken' om zichzelf daarmee te veranderen, ja, zich van de benauwende, kleingeestige, nationale blik op de wereld te ontdoen en een waarlijk wereldburger te worden. Zo bezien wordt het tijd dat wij allen, inclusief Wilders en zijn dolenthousiaste toeschouwers in Berlijn, Goethe, Schiller en Heine weer gaan lezen.

WISDOM AND VIRTUE

Wisdom was core topic of philosophy from ancient times until Nietzsche (1844-1900). As a rule, the question 'what is wisdom?' fell apart into the subquestions 'what is truth?' and 'how to live?' However, because wisdom was the final aim of philosophical research, metaphysics, natural philosophy, epistemology and ethics overlapped. Philosophy was a truly interdisciplinary discipline, in which the different fields interconnected by being of each other's service. For example, knowledge (of the truth) was not valued as knowledge, but for what it added to our reflections on the good life. Wisdom was not knowledge, but about the meaning of knowledge for human living.
The subquestions after truth and the good life have developed into autonomous questions with accordingly autonomous philosophical disciplines, which do well without each other. Moreover, the question after the truth has, as a result of growing metaphysical scepticism, been transformed into questions of logical validity of argumentations and propositions, and probability. The question after the good life has, from Kant (1724-1804) onwards, been undersnowed by questions of law, rules, and justice - i.e. virtue ethics was overshadowed by deontological moral philosophies.
Since Anscombe's published her article "Modern Moral Philosophy", in Philosophy 33 (1958), the interest in Aristotelian virtue ethics has been on the rise again. This has opened up ways for the development of ethical theories revolving around virtue, human character, and, the 'eudaimonist' types of virtue ethics, human flourishing or 'excellence'. However, there remains a lot to do, especially because Christine Swanton (Virtue Ethics. New York: OUP, 2003) is the first to take distance from the Aristotelian, rationalist, type of virtue ethics, turning towards Nietzsche's concept of 'self-love'. This concept is closely related to his pursuit of a life in practical wisdom and joy, or 'joyful wisdom'. In critical discussion with Swanton and taking recourse to Nietzsche, Goethe, Spinoza and Epicurus, I currently seek to develop a philosophy of joyful wisdom, containing an eudaimonist type of virtue ethics, in which the quest for wisdom restores knowledge, joy, happiness, excellence, and human flourishing in their interdependency.